CX, UX, Usability có là một?

Customer Experience (CX), User Experience (UX), Usability, … là những nguyên lý thiết kếtương tác (Interaction Design Disciplines). Để bắt đầu, chúng ta sẽ cần một bức tranh lớn hơn, bao quát hơn về những nguyên lý trên. Phân biệt được những lớp lang này để thấy rằng, có nhiều thứ chúng ta cần chú ý bên cạnh User Experience (UX).

Bắt đầu bằng một trải nghiệm mua sắm

Trước hết hãy cùng mình đi mua sắm một ít quần áo cho dịp năm mới. Mình truy cập vào trang web của hãng A như thói quen. Mình vào menu, chọn danh mục áo thun để xem mẫu mới hiện có. Sau mười phút, mình cũng đã chọn được một áo thun mình ưng ý. Ở bước thanh toán, mình nhập mã khuyến mãi mà hãng đã gửi tặng nhân dịp sinh nhật. Thật nhanh chóng, mình nhận được hàng chỉ một ngày sau đó.

Chiếc áo được gói trong một chiếc hộp vuông vức như mọi khi. Nhưng mình phát hiện mình đã đặt nhầm size. Sau đó, mình gọi điện lên tổng đài hỗ trợ và được đồng ý đổi lại với size phù hợp mà không có bất cứ yêu cầu gì khác. Bởi hãng có chính sách đổi trả 1-1 với bất kì lí do gì. Và cũng nhanh như mọi khi, mình nhận được chiếc áo vừa size ngay ngày hôm sau. Giờ thì mình tự tin diện chiếc áo mới và chia sẻ cho bạn bè nghe về trải nghiệm mua hàng tuyệt vời vừa rồi.

Những tầng trải nghiệm

Bạn thấy đấy, có nhiều hoạt động trong trải nghiệm mua hàng của mình kể trên. Giờ thì chúng ta sẽ phân tách những thành phần nhỏ hơn.

Việc mình tiếp xúc với website đã và đang thiếp lập những mối quan hệ cho những trải nghiệm của mình. Có thể chia chúng thành ba mức độ theo thời gian tiếp xúc:

  • Tầng tương tác: đơn thuần là cách mình tương tác với website để thực hiện tác vụ mình mong muốn. Nó đơn giản là xem danh sách áo thun hãng đang bán, tìm kiếm mẫu áo sơ mi, hoặc nhập mã khuyến mãi mình được tặng để giảm 10% đơn hàng.
  • Tầng khám phá: ở tầng trải nghiệm này, sự tương tác diễn ra đa dạng hơn, trên nhiều kênh, thiết bị hơn để đạt được mục đích của mình. Nói cách khác, nó là một chuỗi những tương tác ở tầng tương tác. Ở ví dụ trên, mục đích của mình là mua được một chiếc áo thun. Từ bước tìm kiếm, xem áo, thanh toán, đến bước nhận hàng, là một hành trình để mình trải nghiệm tầng này.
  • Tầng mối quan hệ: Mức độ rộng nhất cũng là mức độ mà người dùng tiếp xúc một cách lâu dài với công ty. Nó bao gồm tất cả những tương tác, hoạt động ảnh hưởng đến trải nghiệm của người dùng trong suốt thời gian đó. Một cách diễn giải chi tiết hơn, nó bao gồm nhiều hành trình khám phá của người dùng khi gắn bó với một thương hiệu. Ngoài việc thời gian giao hàng nhanh, mình còn hài lòng với chính sách đổi trả và sự nhiệt tình của nhân viên hãng A. Mình có trải nghiệm tuyệt vời từ lúc tìm kiếm áo thun cho đến khi nhận được chiếc áo phù hợp size. Đó là một quá trình dài hơn, gồm nhiều yếu tố để tạo tầng trải nghiệm gắn kết.
Ba tầng trải nghiệm của người dùng

Trong quá trình trải nghiệm những mức độ khác nhau kể trên, người dùng chúng ta sẽ tương tác đến nhiều lớp lang khác nhau trong thiết kế. Có thể kể đến:

  • User Interface (UI) – Giao diện người dùng.
  • Usability – tính tiện lợi
  • User Experience (UX) – trải nghiệm người dùng
  • Customer Experience (CX) – trải nghiệm khách hàng
  • Service Design (SD) – thiết kế dịch vụ

User Interface (UI) – Giao diện người dùng

Chúng ta mua sắm, sử dụng một sản phẩm, dịch vụ bất kì, thứ được tiếp xúc là những gì mắt thấy, tai nghe. Là màu sắc, bố cục, hình họa của một website như ví dụ đầu bài viết. Hay là tạo hình, những nút bấm của một chiếc máy ép trái cây. Đó là giao diện người dùng (UI).

Usability – tính tiện lợi

Như chính tên gọi, Usability đo lường mức độ dễ dàng sử dụng của User Interface của một sản phẩm.

Với trang mua sắm mình truy cập, liệu rằng bố cục menu, các nút điều hướng có giúp mình dễ tìm kiếm chiếc áo sơ mi hay không? Hay mình có gặp khó khăn khi nhập mã khuyến mãi khi thanh toán?

Usability và User Interface nằm ở tầng tương tác để giúp người dùng thực hiện một nhiệm vụ cụ thể.

User Experience (UX) – trải nghiệm người dùng

User Experience bao gồm tất cả những tương tác của người dùng và trải nghiệm của họ với một sản phẩm, dịch vụ.

Trở về với việc đặt hàng của mình, cách mình tìm kiếm sản phẩm, lựa chọn kích cỡ áo, thanh toán,… trên website. Đó là User Experience. Dễ thấy, nó gồm nhiều hoạt động trong suốt quá trình ấy. Đối chiếu ở trên, đó chính là tầng khám phá của trải nghiệm.

Nếu bạn dùng một chiếc máy xay sinh tố, cách thức bạn tương tác để lắp đặt bình xay, khởi động máy, vặn nút, …đó là trải nghiệm người dùng với sản phẩm là máy xay sinh tố.

UI và Usability là những khía cạnh của UX trong suốt thời gian tương tác của người dùng.

Customer Experience (CX) – trải nghiệm khách hàng

Điều mà mình sẽ kể cho bạn bè nghe sau khi được đổi lại một chiếc áo vừa size là hãng A, chứ không phải website mình sử dụng hay chiếc áo mình mặc, dẫu chúng đều tốt. Đó là lớp Customer Experience hoạt động.

Customer Experience là ấn tượng hay nhận thức của người dùng về thương hiệu, về hãng trong quá trình sử dụng. Ở đây, thời gian tương tác sẽ lâu hơn so với User Experience. Bởi nó bao hàm cả những hoạt động khác có liên quan đến thương hiệu. Như việc gặp một nhân viên hỗ trợ nhiệt tình, hay chính sách đổi trả dễ dàng cho khách hàng. Và đó là tầng trải nghiệm mối quan hệ đã đề cập ở trên.

Service Design (SD) – thiết kế dịch vụ

Vậy làm thế nào để có Customer Experience tốt? Câu trả lời nằm ở Service Design. Cách tiếp cận này bao gồm các hoạt động tổ lên kế hoạch và tổ chức nguồn lực doanh nghiệp (con người, tài sản, quy trình) để nâng cao chất lượng dịch vụ và tương tác của doanh nghiệp với khách hàng.

Bạn sẽ thấy đó là sự thuận tiện trong chính sách đổi trả quần áo, hay thái độ tử tế của đội ngũ nhân viên hỗ trợ, sự tiện dụng của website, chương trình khuyến mãi hấp dẫn,…

Service Design là nền nóng để kết nối các tương tác trong toàn bộ quá trình trải nghiệm của người dùng.

Tóm lại

Có nhiều cách thiết kế hướng người dùng để đảm bảo họ là trung tâm của câu chuyện, sản phẩm. Service Design, Customer Experience Design, User Experience Design, User Interface Design là những cách tiếp cận phổ biến.

Trong quá trình trải nghiệm sản phẩm, dịch vụ, người dùng sẽ có những tầng trải nghiệm khác nhau. Và do đó, sẽ tương tác với những lớp lang khác nhau của những hướng tiếp cận trên.

  • Tầng tương tác: người dùng tiếp xúc với User Interface và cảm nhận sự tiện lợi qua Usability.
  • Tầng khám phá: User Experience sẽ được thể hiện với sản phẩm, dịch vụ.
  • Tầng mối quan hệ: cách người dùng cảm nhận với thương hiệu, hãng trong ngần ấy thời gian sử dụng.
Những lớp lang trong thiết kế hướng người dùng. 

Nguồn tham khảo

SD, CX, UX, UI, IxD and their differences

https://thinkersco.com/community/blog-en/sd-cx-ux-ui-ixd-and-their-differences/

Service Design

https://www.interaction-design.org/literature/topics/service-design

What Is Service Design?

https://designlab.com/blog/what-is-service-design/

Difference Between Service Design And UX Design

https://designlab.com/blog/service-design-ux-design-what-is-the-difference/

Service Design 101

https://www.nngroup.com/articles/service-design-101/

User Experience vs. Customer Experience: What’s The Difference?

https://www.nngroup.com/articles/ux-vs-cx/

Usability 101: Introduction to Usability

https://www.nngroup.com/articles/usability-101-introduction-to-usability/